پەروەردە و ڕاھێنان

پووختەیەک لە بارەی تیئۆری ژان پیاژە

• لە تیئۆری پیاژە، ھۆش لە رۆژەکانی سەرەتای ژیانی منداڵ زاھێر دەبیت، ئەمما بیر یان تەفەکور زۆرتر لە ساڵەکانی دوای فێربونی زمان و نیشانە دانان ئیمکانی ھەیە بەدی بێت.
• یەکێک لە دانستە گرینگەکانی تیئۆری پیاژە قۆناغەکانی گەشەیە. لەم تیئۆریەدا چوار قۆناغی سەرەکی گەشە یەعنی ھەستۆکی– حەرەکەتی، پێش چالاکی، چالاکی ھەست پێ کراو یان چالاکی ئاشکرا و چالاکی ھەست پێ نەکراو یان نەھێنی وەسف کراون. لە قۆناغی ھەستۆکی – حەرەکەتی (٠ تا ٢ ساڵەیی) منداڵ جیھان لە رێگەی ھەستۆکەکان و چالاکی حەرەکەتی کەشف دەکات. لە قۆناغی پێش چالاکی (٢ تا ٧ ساڵەیی) کەم کەم بیرکردنەوەی سەمبولی یان نیشانەیی زاھێر دەبیت. لە قۆناغی چالاکی ئاشکرا (٧ تا ١١ ساڵەیی) منداڵان بە شێوەی تەواوەن مەنتیقی بیر دەکەنەو، ئەمما بە رووی کاروبارە ئاشکرا و ھەست پێ کراوەکان نەک کاروبارە نەھێنی و ھەست پێ نەکراوەکان. ھەروەھا منداڵان لەم قۆناغەدا ئەسڵی ھەڵگرتن یان ھەڵگرتنی زێھنی، گەڕانەوە پەیدا کردن، قات بەندی و ریز کردن دەرک دەکەن. لە ئاخرین قۆناغی گەشەی شناختی پیاژە، یەعنی قۆناغی چالاکی ھەست پێ نەکراو (١١ ساڵەیی بەرەو بانتر) تازەلاو دەتوانێت بۆچوونی گریمانەیی- پێوانەیی ببێت و بەو شتانەی کە بوونیان نیە (مەوجوود نین) بیر بکەنەوە.
• ئیستفادە لە تیئۆری گەشەی شناختی پیاژە دەتوانێت لە چەندین لایەنەوە یارمەتی بە ماموستایان بدات: (١) ناسینی جیاوازی نێوان نەوعی بیر کردنەوەی منداڵان و گەورەساڵان، (٢) سەرنج دادن بەم شتە کە منداڵان لە فێربوونی بابەتە جۆراجۆرەکان  پێویستیان بە عەمەل کردن و دەرگیر بوون لە گەڵ بارودۆخی واقێعیدا ھەیە، (٣) تاکید بە ئاموزش دان بە قوتابیان بە شێوەی گروپی لە کەناری فیربوونی دۆزراوەیەتی تاکی و (٤) پێک گرتنی رەوشی ئاموزشی لە گەڵ پێداویستیەی تاکی قوتابیان و پلەی دەرک و فامی ئەوان.
• ھەر چەند تیئۆری پیاژە، تیئۆریەکی سەدەی بیستەمیە، وەلێ ھێشتامێکە لە مەجالیسی عێلمی و پەروەردەییدا تیئۆریەکی بەرچاو و قابیلی ئیستفادەیە. بەم حاڵەوە، نوێ پیاژەییەکان کە بیر و بۆچونی خستنەڕووی ھەواڵیان ھەیە، لەو تیئۆریەدا پێداچوونەوەیان کردوە و گۆڕانیان تێدا ئیجاد کردوە. بە پێشنیاری ئەوان گەشە یان گەشە کردن لە ھاسڵی بەرز بوونەوەی توانایی خستنەڕووی ئیتلاعات و زانیاری روو دەدات نەک لە ئەسەری گۆڕانی ھاسڵ لە پێکھاتەی زێھنی و نەخشەکان.